Aile çoğu insanın değerler listesinde en üst sıralarda yer alır. Aslında aile bu değeri fazlasıyla hak eder. Anne, babalar ve özellikle çocuklar için sağlıklı, huzurlu ve işlevsel bir aile dünyadaki cennet bahçesidir. Bu nedenle bu kurumun başlangıcının ve sürecinin sağlıklı zemin ve dayanaklara sahip olması gerekir.
Sosyal bir varlık olarak insan; aile, anne, baba, eş ve çocuk ihtiyacını ve sevgisini yaşam boyunca hisseder. Uzun ve engebeli olan yaşam yolculuğunda insanın eş’siz olması beklenemez. Eş; yoldaş, derttaş, sırdaş ve paydaş olması nedeniyle insan yaşamını kolaylaştıran en nadide varlıklardan birisidir. İki eşin oluşturduğu aile kurumunun en önemli hedeflerinden birisi ise nitelikli, karakterli; milli, manevi ve evrensel değerlere sahip çocuklara sahip olmaktır. İnsan türünün devamı ve nesillerin sürekliliği için bu hedef çok hayati öneme sahiptir.
Yaşam süreci, güzellikleri ile birlikte yıpratıcı yönleriyle aile üzerinde birçok etkiye sahiptir. Kayıplar, kazalar, hastalıklar, ekonomik zorluklar, dış baskılar, göçler, olumsuz aile dışı etkiler vb. birçok faktör ailenin yıpranmasına ve sarsılmasına neden olabilir. Bu sarsıntılar karşısında ailenin tekrar toparlanıp cennet köşesi olarak kalması için elbette dikkat edilecek bazı hususlar vardır. Bu hususların en başında ailenin uygun adım atabilmesi ve zorluklar karşısında ortak tepki geliştirebilme becerisi gelir.
Sağlıklı ailenin birçok işlevi olmakla birlikte bir araya gelip vakit geçirebilmesi, bir konu üzerinde fikir alış verişinde bulunup var olan sorunlara çözümler üretebilmesi ve gerekli kararları alabilmesi çok değerlidir. Birçok ailenin ihmal ettiği ve buna dayalı olarak sorunlar yaşadığı temel bir eksiklik ise aile toplantılarının yaşamlarında yer almamasıdır.
Ailenin en önemli işlevlerinden birisi eşler arasında karşılıklı insani doyumları sağlayabilmesidir. Bir diğer önemli işlev ise yaşam boyunca çocuklara insani niteliklerin kazandırılmasıdır. Bu sorumluluk doğumla başlar ve ölüme kadar devam eder. Üçüncü bir işlev de bütün aile bireyleri arasında aidiyet duygusuna bağlı olarak olumlu duygu ve düşünce gelişiminin sağlanmasıdır. Bahse konu bu üç temel işlev için sağlıklı, işlevsel ve düzenli bir aile yaşamı gerekmektedir.
Aile yaşamında ortak ve birlikte geçirilecek zaman dilimlerinin belirlenmesi ve disiplinli bir şekilde uyulması çok önemlidir. Tabi ki bu konuda en büyük sorumluluk anne ve babalara düşmektedir. Uyku, yemek, kahvaltı ve ortak aktivite saatlerinin belirgin olması ilk dikkat edilecek hususlardan birisidir. Okuma, çalışma, düşünme ve aile üyelerine ayrılacak vaktin belirlenmesi ve programa dahil edilmesi bir diğer önemli husustur. Sağlıklı aile ve bireyler için çocukların ev dışında geçirdiği zaman dilimleri; okul, sokak ve arkadaş çevresinin kalitesi de aile düzeni ve mutluluğunu direk etkileyen bir husustur. Anne babaların bu konularda işi başından sıkı tutması önemlidir. Unutulmamalıdır ki; çocuk yetiştirmede sevgi kadar disiplin ve prensiplere sahip olmak çok önemlidir.
Huzurlu bir aile yaşamı bir düzen ve disiplin gerektirir. Karşılıklı saygı, sevgi, hak ve sorumluluklar olmayan bir ailede huzur ve mutluluktan bahsetmek pek mümkün değildir. Her aile üyesinin bireyselliği biricik ve değerli olmakla birlikte biz bilincinin gelişmesi ve devamı aile için olmazsa olmaz bir gerekliliktir. Aile toplantıları biz bilincinin kazanılacağı ve devam ettirileceği çok nadide zaman dilimleridir.
Aile toplantıları ile aidiyet duygusu gelişir, aile bağları güçlenir. Ailenin niteliğini belirleyen en önemli özelliklerden birisi saygı çerçevesinde fikir alış verişine zemin hazırlayabilmesidir. Aile bireylerine kendilerini özgürce ifade etme ve kendilik aktivasyonunu geliştirme fırsatları verilir. Böylece kendini değerli hisseden bireyler aile dışında yanlış yerlerde değerlilik arayışına girmezler. Ailede aile reisi ki genelde babadır; önemli bir sorumluluğa sahiptir. Aile toplantılarıyla aile reisi görev dağılımı yaparak zor olan sorumluluğunu daha kolay ve etkin yapabilir.
Aile toplantıları işlevsel kullanıldığında çocuk eğitimi için çok değerli zaman dilimleridir. Çocuklar bu toplantılarda paylaşılan hikaye, şiir, söz, resim, video ile kısa sürede kalıcı ve etkili kazanımlar elde edebilirler. Bununla birlikte çocukta empati, farklılıklara saygı, anlayış, dinleme, karar verme, sorun çözme, grup çalışması vb. çok değerli insani beceriler gelişir. Bununla birlikte toplantılarda ortak alınan kararların uygulanma ihtimali ayaküstü alınan kararlardan daha yüksektir.
Aile toplantılarının planlanması, uygulanması ve sürdürülebilmesi için dikkat edilmesi gereken çok önemli hususlar vardır:
1.Ailede toplantı kültürü ve anlayışının oluşturulması, aile değerlerinin aile üyelerince benimsenmesi için sabırlı olunmalıdır. Toplantının önemi ve katılımın gerekliliği yaş ve birey özellikleri dikkate alınarak aile üyelerine sabırla kazandırılmaya çalışılmalıdır.
2.Toplantılar belli periyotlarla yapılmalıdır. Haftalık periyot belirlenebileceği gibi işlevsellik ve ihtiyaca göre bu süre kısaltılıp uzatılabilir.
3.Aile toplantılarında üyelerin de katılımıyla gündem belirlenmeli, gündemler üyelerin görüşleri de alınarak karara bağlanmalı ve uygulamaların takibi bir sonraki toplantıda yapılmalıdır. Gündemler her zaman görüşülen gündemler (kitap okuma) olacağı gibi mevsimsel gündemler (bayram hazırlığı) de olabilir. Alınan kararlar bir nevi ailenin sözleşmesidir.
4.Toplantının bir kısmı kültürel gelişim ve paylaşım için planlanmalıdır. Ortak kitap okuma zamanı, değerlere ait paylaşımlar, hafta boyunca okunmuş bir yerin paylaşımı, bir resim ya da müzik paylaşımı, sosyal bir sorunun ele alınması vb. aktiviteler aile ve çocuk gelişimi adına son derece yararlı olacaktır. Bununla birlikte belirlenen hedeflerin takibi ve ödüllendirmeler de ihmal edilmemelidir.
4.Ailedeki iş yükü ve bu yükün paylaşımı toplantılarda belirlenerek bu doğrultuda aile üyelerinin katılımı sağlanabilir. Bu sorumlu ve saygın bireyler yetişmesine katkı sağlayacaktır. Örneğin ev temizliği, evin toplanması, çöp atma, ekmek alma vb. işlerin listesi yaş ve gelişim düzeyi dikkat edilerek aile üyeleri arasında dağıtılmalıdır. Burada dikkat edilmesi gerek husus görev ihmali ya da aksaklığında dengeli yaptırımların da toplantılarda ortak görüşle karara bağlanması ve uygulanmasıdır.
5.Toplantıda aile üyelerinin görüşleri sabırla ve saygıyla dinlenmeli, yeterince söz hakkı tanınmalı ve adil olunmalıdır. Özellikle aile reisi olan babanın bu konuda yeterli çabayı sergilemesi aile toplantılarının varlığı ve işlevselliği için çok değerlidir.
6.Alınan kararlar ve önemli uygulamalar kayıt altına alınmalı ve özellikle olumlu uygulamaların dengeli bir şekilde ödül ve pekiştireçleri unutulmamalıdır.
7.Aile toplantıları çok hayati bir şey olmadığı sürece sabit bir zaman diliminde yapılmalı ve tüm üyelerin bilgisi olmadan bu zaman değiştirilmemelidir. Aksi takdirde toplantıların ciddiyeti ve devamı mümkün olmayacaktır.
8.Kararlar oy birliği sağlanamıyorsa en azından oy çokluğuyla alınmalıdır. Oyların eşit olması durumunda aile reisinin oyu iki oy sayılabilir. Ya da ortak karar alınmışsa kura çekilebilir. Çok küçük aile bireyleri toplantıya katılsa bile karar aşamasında oylamaya katılmaması daha sağlıklı olacaktır.
9.Toplantı sırasında olası bir aksaklık ve kriz durumunda sabırla toplantı devam ettirilmelidir. Özellikle anne ve babalar bu konuda sabırlı ve yüreklendirici olmalıdır. Anne babaların çocuklara olumsuz örnek olabilecek davranışlardan kaçınmaları çok önemlidir.
Aile toplantıları sorunsuz bir aile yaşantısına neden olmaz ama oluşan sorunlarla baş etmede çok etkili bir rol oynar. Çatışma ve iletişimsizlik durumu azalacağı gibi anlayış, güven, saygı, sevgi, değerlilik, fark edilme hislerinin artmasına neden olur. Kişisel gelişimin temelleri bu toplantılarda atılır. Çocuklar hem teorik hem de pratik kazanımları anne babalar ve varsa diğer aile büyüklerinden bu zaman dilimlerinde elde edebilirler.
Toplumda oluşturulmaya çalışılan birçok değer bu basit ama çok değerli aile toplantılarında bireyler üzerinden oluşturulabilir. Demokrasi, farklılıklara saygı ve anlayış, kendini ifade etme, ekip çalışması, fikir üretme, katılım ya da farklı düşünceyi sahip olup savunabilme, sosyal olay ve sorunlara duyarlılık ve daha birçok alanda birey, aile ve toplum gelişimi için aile toplantıları hayata geçirilmesi gereken olmazsa olmaz sorumluluklardır.

Mahmut Aydın
Uzman Psikolojik Danışman